Dit toezichtkader kijkt naar de vraag: Worden jeugdigen en gezinnen die zorg en ondersteuning nodig hebben door organisaties gezamenlijk effectief geholpen?
Bij het toezicht staan de resultaten voor jeugdigen en gezinnen centraal.
De samenwerkende jeugdinspecties onderzoeken welke resultaten zorg en ondersteuning behalen en hoe de wijze waarop deze resultaten behaald worden, geborgd is.
Als jeugdigen en gezinnen zorg en/of ondersteuning nodig hebben, wordt dit gesignaleerd.
Jeugdigen/gezinnen die zorg en ondersteuning nodig hebben, worden adequaat naar zorg en ondersteuning toegeleid.
De veiligheid van jeugdigen / gezinnen in de signalering en toeleiding naar zorg en ondersteuning is geborgd.
Jeugdigen/gezinnen staan centraal in zorg en ondersteuning.
Zorg en ondersteuning aan jeugdigen/gezinnen wordt in samenhang geboden.
Er is continuïteit in de zorg en ondersteuning aan jeugdigen/gezinnen.
De zorg en ondersteuning aan jeugdigen/gezinnen is resultaatgericht.
De veiligheid van jeugdigen/gezinnen die zorg en ondersteuning krijgen, is geborgd.
Alle jeugdigen hebben het recht om gezond en veilig op te groeien en te groeien naar zelfredzaamheid en zelfstandigheid. Niet alle jeugdigen en gezinnen kunnen dit zonder zorg en ondersteuning. Voor jeugdigen en gezinnen met problemen is het belangrijk dat er samenhang is in de zorg en ondersteuning.
Sinds 2003 werken de Inspectie Jeugdzorg, de Inspectie voor de Gezondheidszorg, de Inspectie van het Onderwijs, de Inspectie Veiligheid en Justitie en de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid, samen op het terrein van jeugd binnen het samenwerkingsverband Samenwerkend Toezicht Jeugd (STJ). De samenwerkende jeugdinspecties willen door middel van het houden van toezicht bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit en de samenhang van de zorg en ondersteuning aan deze kwetsbare jeugdigen en gezinnen.
Aanleiding
Op 1 januari 2015 is de Jeugdwet in werking getreden die de zorg en ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen regelt. Naast de invoering van de nieuwe Jeugdwet spelen er meerdere ontwikkelingen op het brede jeugddomein. De wet Passend Onderwijs, ontwikkelingen in de wet maatschappelijke opvang, de decentralisatie van begeleiding en verzorging uit de AWBZ en de komst van de participatiewet hebben net als de nieuwe Jeugdwet gevolgen voor de zorg en ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen.
De samenwerkende jeugdinspecties houden onder de verschillende nieuwe wetten toezicht op het brede jeugddomein. Dit toezicht kent twee varianten, te weten toezicht op naleving van de wettelijke eisen en toezicht op de kwaliteit in algemene zin.
Toezicht op de kwaliteit in algemene zin wordt in de Jeugdwet ‘stelseltoezicht’ genoemd, waarbij de inspecties zich richten op hoe organisaties binnen het stelsel resultaten behalen voor jeugdigen en gezinnen die integrale zorg en ondersteuning nodig hebben. Immers, het samenbrengen van verschillende verantwoordelijkheden bij gemeenten creëert kansen om kinderen en gezinnen te benaderen vanuit en met een integrale aanpak, maar het biedt ook een uitdaging voor gemeenten om een goede afstemming en samenwerking te organiseren tussen de voorzieningen die zorg en ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen bieden. Aangezien hier verschillende organisaties uit verschillende domeinen een rol spelen is een integrale benadering van toezicht gewenst. Om aan dit integrale toezicht vorm te geven, hebben de samenwerkende jeugdinspecties onderhavig Toezichtkader Stelseltoezicht Jeugd ontwikkeld.
Voor het toezicht op de naleving van de wettelijke eisen hebben de vijf inspecties (deels gezamenlijk) eveneens toezichtkaders ontwikkeld, zoals bijvoorbeeld het toezichtkader Verantwoorde Hulp voor Jeugd (VHJ) van de Inspectie Jeugdzorg en het toezichtkader Passend Onderwijs van de Onderwijsinspectie. Bij de ontwikkeling van het toezichtkader Stelseltoezicht Jeugd is aandacht besteed aan de samenhang met de verschillende sectorale toezichtkaders.
Doel Stelseltoezicht
In het Stelseltoezicht Jeugd staat de volgende vraag centraal:
Worden jeugdigen en gezinnen die integrale zorg en ondersteuning nodig hebben effectief geholpen?
‘Effectief geholpen’ houdt voor de samenwerkende jeugdinspecties in dat alle jeugdigen/gezinnen in beeld zijn (thema 1) en dat alle jeugdigen/gezinnen die zorg en ondersteuning nodig hebben passende zorg en ondersteuning krijgen (thema 2). Het borgen van de veiligheid van jeugdigen/gezinnen is hierbij een belangrijk aspect dat in beide thema’s terugkomt.
Ieder thema is uitgewerkt in criteria en criteria zijn nader uitgewerkt in indicatoren. Per toezichtonderzoek zal bekeken worden welke criteria en /of welke indicatoren een rol spelen in het betreffende onderzoek en zullen de indicatoren toegespitst worden op de betreffende doelgroep.
Toezichtobjecten
Het toezichtobject van het toezichtkader zijn de organisaties waar de vijf sectorale inspecties toezicht op houden. De gemeenten zijn bij het toezicht op het stelsel geen toezichtobject. Wel worden gemeenten gevraagd hun regierol in te zetten om verbeteringen mogelijk te maken en te sturen op kwaliteit en kunnen in sommige gevallen medeopdrachtgever zijn.
Gebruik van het toezichtkader
Het toezichtkader wordt gebruikt bij het geprogrammeerde toezicht en het calamiteitentoezicht van STJ.
Bij het uitvoeren van het toezichtonderzoek staan de resultaten voor jeugdigen en gezinnen en de borging van resultaten centraal. Deze twee invalshoeken houden in dat er zowel gekeken wordt naar het niveau van de jeugdige en het gezin als naar het niveau van beleid en management. De samenwerkende jeugdinspecties bekijken bijvoorbeeld middels dossieronderzoek en interviews welke resultaten door zorg en ondersteuning worden behaald en onderzoeken hoe deze behaalde resultaten worden geborgd door bijvoorbeeld samenwerkingsafspraken, kwaliteitsborging of deskundigheidsbevordering.
Op basis van het onderwerp wordt bekeken hoe het onderzoek wordt uitgevoerd en welke organisaties hierin worden betrokken. Voor ieder onderwerp en voor ieder toezichtonderzoek van STJ geldt dat het onderzoek leidt tot een uitspraak over de integrale werkwijze van de (gezamenlijke) onderzochte organisaties en de resultaten van deze werkwijze voor jeugdigen en gezinnen. Het is de bedoeling dat het STJ-toezicht stimulerend voor de gemeente/ regio fungeert en dus ook een eindproduct oplevert dat de gemeente/regio kan gebruiken voor het doorvoeren van verbeteringen. De samenwerkende jeugdinspecties vinden het belangrijk dat verbeterpunten draagvlak hebben en aansluiten bij de lokale situatie.
Toezicht door STJ is primair bedoeld om onderzochte partijen te stimuleren zichzelf te verbeteren. Het toezichtkader wordt openbaar gecommuniceerd zodat ook andere partijen hier hun voordeel mee kunnen doen.
Hoewel het toezichtkader bedoeld is voor stimulerend kwaliteitstoezicht, kan in geval van geconstateerde tekortkomingen een individuele sectorale inspectie nader onderzoek doen over de naleving van wettelijke vereisten.
Totstandkoming van het toezichtkader
Het toezichtkader ‘Stelseltoezicht Jeugd’ is ontwikkeld door de samenwerkende jeugdinspecties en is een doorontwikkeling van toezichtkaders die door de samenwerkende inspecties in het verleden zijn gebruikt (Normen- en analysekader ITJ en het toezichtkader ‘Verantwoorde hulp aan gezinnen met geringe sociale redzaamheid’).
Het toezichtkader is tot stand gekomen op basis van de verschillende wet- en regelgeving. Als basis voor alles wat er binnen het jeugddomein gebeurt en waar de samenwerkende inspecties naar kijken, geldt het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK). Dat verdrag is tezamen met de nieuwe Jeugdwet en de Wet Passend Onderwijs de basis voor dit toezichtkader. Naast het IVRK, de nieuwe Jeugdwet en de wet Passend Onderwijs is het toezichtkader op verschillende wet-en regelgeving, handreikingen en waarderingskaders van de vijf inspecties gebaseerd, zoals de waarderingskaders voor- en vroegschoolse educatie , primair en voortgezet onderwijs, Passend onderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs (IvhO), Wet structuur uitvoering werk en inkomen, Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (ISZW), Landelijk Kader Veiligheidshuizen (Januari 2013), Veiligheidshuizen Kompas ‘Transitie Jeugd en Veiligheidshuizen’ (Juni 2013) (IVenJ), Wet Publieke Gezondheid, Kwaliteitswet Zorginstellingen, Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg (KNMG, V&VN, KNOV, KNGF, KNMP, NIP, NVZ, NFU, GGZ NL, NPCF, januari 2010) (IGZ). Op basis van deze wetgeving, toezichtkaders, handreikingen en waarderingskaders is een concept toezichtkader ontwikkeld. Een eerste versie is voorgelegd aan een panel van deskundigen, zowel van de departementen op het terrein van wetgeving, als deskundigen van gemeenten. Vervolgens is het toezichtkader getest in verschillende pilots en op basis van de bevindingen uit de pilots alsmede de jarenlange ervaring van STJ is het definitieve toezichtkader tot stand gekomen.
Definities
- Jeugdigen
‘Jeugdige(n)’ zijn jeugdigen van -9 maanden tot 23 jaar. Op basis van het ‘Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind’ gaat het om alle Nederlandse jeugdigen en alle jeugdigen in Nederland. - De jeugdige/het gezin
Het toezicht richt zich op de ‘jeugdige/het gezin’ omdat het belangrijk is dat er niet alleen naar de jeugdige gekeken wordt, maar ook naar het gezin (ouders/verzorgers, (half/stief) broertjes/zusjes en andere inwonende familieleden of kennissen) - Zorg en ondersteuning
‘Zorg en ondersteuning’ betreft alle vormen van lichte en zware zorg,ondersteuning, bescherming en drang en dwang die een jeugdige/gezin kan ontvangen in het jeugddomein. Bijvoorbeeld door: consultatiebureau, kinderopvang, vve, onderwijs, maatschappelijk werk, politie, GGD, jeugdhulp, jeugdbescherming, schuldhulpverlening, jeugddetentie en jeugdreclassering. - Gedwongen zorg en ondersteuning
‘Gedwongen zorg en ondersteuning’ is alle niet vrijwillige zorg en ondersteuning, bijvoorbeeld maatregelen van kinderbescherming, zoals ondertoezichtstelling en voogdij, of gesloten jeugdzorg. - Organisaties
‘Organisaties’ betreffen alle partijen die een vorm van lichte of zware zorg, ondersteuning, bescherming of drang en dwang die een jeugdige/gezin kan ontvangen bieden. Bijvoorbeeld door: consultatiebureau, kinderopvang, vve, onderwijs, maatschappelijk werk, politie, GGD, jeugdhulp, jeugdbescherming, volwassen GGZ, schuldhulpverlening, (jeugd)detentie en (jeugd)reclassering.